Explore UtrechtOnze stad, Jouw avontuur
Welkom bij de minitours van Explore Utrecht! De komende zes weken zullen fotograaf Daniel Versteegh en ik jullie, met foto en woord, meenemen op ontdekkingstocht in de stad. We zullen plekken aandoen, die volgens ons, interessant en zeker de moeite waard zijn om extra aandacht aan te besteden.
Paus Adrianus VI (1459-1523)
Paus Adrianus, geboren als Adriaen Floriszoon Boeyens, wordt beschouwd als de enige Nederlandse paus en was de laatste niet-Italiaanse paus tot de Poolse paus Johannes Paulus II (Karol Josef Woltyla). Het leven van paus Adrianus was bijzonder, maar niet zonder tegenslagen. We gaan terug naar het Utrecht van de 15e en 16e eeuw.
Tussen Brandsteeg en Domplein
Ik begin op de hoek van de Oudegracht en de Brandsteeg, voor het geboortehuis van Adriaen, op de plek waar nu Oudegracht 265 staat. Hij was de zoon van Florens Boeyens, een scheepstimmerman, en zijn vrouw Geertruid. Zijn vader kwam al jong te overlijden, maar hij kreeg toch de kans om onderwijs te volgen. Hij begon op één van de kapittelscholen in de stad. Die waren verbonden aan één van de kapittelkerken in de stad (lees voor voorbeelden de minitour Romaanse bouwstijl) De kapittelschool van Oudmunster lag op het Wed. Tussen de Brandsteeg en het Wed lag toen een lappendeken van kloosters en immuniteiten zoals het Regulierenklooster, Catharijneklooster en de Paulusabdij. Op Wed 1, wat nu bij Oudegracht 168 hoort zat de kapittelschool behorende bij de Oudmunster oftewel de Sint Salvatorkerk die tot 1587 op het huidige Domplein stond.
De Kromme Nieuwegracht
Adriaen bleek goed te kunnen leren en ging naar de Latijnse school in Zwolle. Op de Kromme Nieuwegracht, vlakbij het Hieronymusplantsoen, was er vanaf 1474 eveneens een Latijnse school: De Sint Hieronymusschool. De school was, net als die in Zwolle, opgezet door de Broeders der Gemene Leven, een religieuze groepering die de Moderne Devotie volgde. Hierin stond persoonlijk contact met God, een praktische vroomheid en spiritualiteit en arbeid centraal. Dit heeft Adriaen in zijn ontwikkeling ongetwijfeld beïnvloed.
Het Paushuize
Vanaf het moment dat hij in 1490 tot priester werd gewijd ging het hard. Hij werd in 1492 pastoor in Zeeland en was eveneens verbonden met de kerk en universiteit in Antwerpen en Leuven. In 1515 verliet hij de Universiteit Leuven en om zijn in 1507 verkregen functie van opvoeder, leermeester en diplomaat voor de toekomstige keizer Karel V en zijn familie voort te zetten. Vermoedelijk werd hij, voor zijn goede werk, in 1517 benoemt tot bisschop van Tortosa in Oost-Spanje en was hij de plaatsvervangend regeringsleider van Spanje. In dat jaar gaf hij ook opdracht tot de bouw van het Paushuize, op de Pausdam. Waar hij nooit zou komen te wonen.
Paus
Want toen in 1521 paus Leo X (Giovanni de Medici) onverwachts overleed, kwamen de kardinalen er samen niet uit. Ze gunden elkaar het licht niet in de ogen en kozen wellicht voor een ongevaarlijke optie of voor iemand die echt een goede paus zou zijn: de afwezige kardinaal van Tortosa: Adriaen Floriszoon Boeyens.
Misschien was het zijn sombere weifelende voorkomen en de enorme bezuinigingen die hij doorvoerde of de bedreiging van de kerk door het Protestantisme, maar hij viel niet in de smaak bij de andere kardinalen en het Romeinse volk. Als klap op de vuurpijl werd paus Adrianus VI een jaar later ziek en kwam hij 14 september 1523 te overlijden.
Ter ere van hem is er in 2015 voor het Paushuize een beeld onthuld, wat doet herinneren aan de enige Nederlandse paus ooit. Loop de Kromme Nieuwegracht nog eens op of bekijk de claustrale huizen op en om het Domplein. Er valt nog zoveel te ontdekken!
